متون کهنی که به خط متصل شکسته نوشته شدند/ زبان سُغدی مهمترین زبان ایرانی است

 

 

 

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،کارگاه آموزشی «سیر تحول نگارش در ایران» به همت پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها در این پژوهشگاه برگزار شد.

دارا با اشاره به نکاتی درباره ویژگی‌های یک خط و اینکه خط به معنای بریدن، حک کردن و خراشیدن است، اظهار کرد: تقریبا تمام اقوام کهن اسطوره پیدایش خط را در تاریخ خود داشته‌اند و خطوط به دو گروه ، اندیشه نگار - تصویری و آوانگار- مصوت نگاری تقسیم می‌شوند.

وی با بیان اینکه سه دوره باستان، میانه و نو در حوزه خط و زبان در دنیا وجود دارد، افزود: طرز قرار گرفتن نگارنده یا کاتب، وسیله نگارش و آنچه بر آن می‌نویسند از عوامل موثر در نوشتن است.

این استاد زبان‌شناسی در ادامه با اشاره به خط اقوام مختلف دنیا گفت : عیلامی‌ها که صاحب اولین تمدن‌های شناخته شده در ایران بوده‌اند به خط عیلامی کهن، عیلامی خطی میانه، عیلامی نو و عیلامی هخامنشی می‌نوشتند.

دارا افزود: نگارش در دوران هخامنشی به شیوه عیلامی، آرامی و فارسی باستان انجام می‌گرفته است و آشوری‌های نیز که به زبان آشوری سخن می‌گفتند از خط اکدی در نگارش خود استفاده می‌کردند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها با اشاره به اقوام اورارتویی که کتیبه‌های زیادی از آنها در ایران به جای مانده است، اظهار کرد: زبان اورارتویی هم خانواده با زبان  هوری(زبان پادشاهی میتانی در شمال میانرودان) است که به سه خط آشوری، اورارتویی و هیروگلیف نوشته می‌شود.

این مدرس زبان‌شناسی ماناها را هم عصر اقوام اورارتور، ماد و آشور دانست که اطلاعات اندکی از خط و زبان آنها باقی مانده است و استل یا کتیبه یادمانی قلایچی که در دو تکه به دست آمده از آثار آنها است.

وی زبان فارسی باستان را زبان قوم پارس و دولت هخامنشیان دانست و گفت: خط فارسی باستان خط میخی گرفته شده از بابلی و عیلامی بوده که در زمان داریوش بزرگ مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

وی تصریح کرد که از میان آثار فارسی باستان می‌توان به کتیبه‌های کوروش هخامنشی، کتیبه‌های داریوش، کتیبه‌های همدان، کتیبه‌های خشایار شاه، کتیبه اردشیر اول و... اشاره کرد. موضوع این کتیبه‌ها ستایش اهورا مزدا، معرفی شاه ، نام سرزمین‌ها، فرونشاندن شورش‌ها و دعا و نفرین است.

این زبان‌شناس فارسی میانه - پهلوی اشکانی را دارای سه نوع نگارش یونانی، یونانی-اشکانی و اشکانی اعلام کرد که برگرفته از خط آرامی بوده است. برخی از آثار نوشته شده به این خط سفال نوشته‌های نسا در عشق آباد، کتیبه اردوان در شوش، کتیبه‌های دو زبانه ساسانیان و مجسمه هرکول در یونان است.

وی خط فارسی میانه - پهلوی ساسانی را شامل کتیبه‌ای منفصل و کتابی متصل شکسته دانست که اولی در سفال و سنگ نگاره‌های به دلیل سهولت ودومی در کتاب‌ها و ندرتا سنگ نگاره‌ها کاربرد داشته است.

این زبان‌شناس، اردشیر اول در نقش رستم، شاپور اول در نقش رجب، کعبه زردشت و حاجی آباد، ابنون و اپسای دبیر و... را شامل آثار کتیبه‌ای منفصل دانست.

دارا زند اوستا، دینکرد، بندهش، روایات پهلوی، گزارش گمان‌شکن، خداینامه و ... را از آثار کتابی متصل شکسته خواند و زبان سغدی را مهمترین زبان ایرانی در آسیای مرکزی دانست و گفت: زبان میانگان-میانجی بازرگانان ایرانی و غیر ایرانی در جاده ابریشم و زبان اداری-تجاری-فرهنگی تورفان در ترکستان چین است.

این استادیار با اشاره به اینکه موضوعات آثار سغدی شامل دینی و غیر دینی می‌شود، سکه، سنگ‌نوشته، دیوار نوشته، نوشته روی اشیا، سفال نوشته، نامه، دیوارنگاره‌ها، داستان‌هایی همچون رستم و .. را از آثار غیر دینی به زبان سغدی اعلام کرد.