دست‌‌نویس‌های خطی اوستا، شناخت بیشتری از این نسک کهن را آشکار خواهد کرد

کتایون مزداپور، زبانشناس و پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی گفت: در انتشار «وندیداد ساده» با مشکلات بسیاری مواجه شدیم اما عمده‌ترین مشکل، درگذشت زنده‌یاد ایرج افشار بود که فقدان وی ما را با دشواری‌های فراوانی مواجه کرد.

دکترکتایون مزداپور، زبان‌شناس و پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی درباره ویژگی‌های نسخه خطی «وندیداد ساده» که برگزیده چهاردهمین آئین بزرگداشت حامیان نسخ خطی در بخش «محور چاپ عكسی» شد گفت: این اثر قدیمی‌ترین متن اوستای دارای تاریخ (تاریخ‌دار) است که با دشواری‌های بسیار پیدا شد و پس از یافتن آن با پشت سرگذاشتن مشکلات بی‌شمار موفق به چاپ آن شدیم.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: البته انتشار این نسخه با کمک بنیاد دست‌نوشته‌های کهن(این بنیاد را با کمک آقای محمدرضا محمدی، عضو موسس بنیاد دست‌نوشته‌های کهن احمد مسجدجامعی و دوستان دیگری در سال 79 تاسیس کردیم) امکان‌پذیر شد.

وی اظهار کرد: همچنین باید این نکته را نیز اضافه کنم که ما دست‌نویس‌هایی به خط اوستایی پیدا کردیم که در واقع مطالعات اوستایی را تغییر می‌دهد. وندیداد در ایران پیدا شده و بخشی از یک مجموعه (50 تا 60 دست‌نویس) اوستا است که البته وندیداد یک دست‌نویس تاریخ‌دار و قدیمی‌تر از دیگر آثار پیدا شده است.

این پژوهشگر تاریخ باستان با اشاره به برخی مشکلاتی که در انتشار نسخه خطی «وندیداد ساده» با آن روبه‌رو بوده است افزود: در این پژوهش با مشکلات بسیاری مواجه شدیم، اما عمده‌ترین مشکلی که روند کار را مختل کرد، درگذشت زنده‌یاد ایرج افشار بود که فقدان وی ما را با دشواری‌های فراوانی مواجه کرد.

مزداپور با اشاره به طرح جدیدی از یک اوستا عنوان کرد: پس از درگذشت افشار، توانستیم با کمک برخی دوستان مانند آقای زعفرانچی و تقی‌زاده کار را پیش ببریم. البته برخی دوستان به ما کمک‌های مالی کردند و بعضی دیگر در مراحل انتشار این نسخه ما را یاری دادند. «وندیداد ساده» که منتشر شده، تنها نسخه یافته شده نیست اما در عین حال بهترین نسخه است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تاکید کرد: دوستان ما در حال آماده کرده طرح جدیدی از اوستا با ابزارهای نو از این 50 تا 60 نسخه دست‌نویس اوستا هستند که در این اوستا، نسخه وندیداد نیز وجود دارد.

نگاهی به وندیداد

ونديداد نوزدهمين نسك اوستاست كه امروز تمام آن به دست ما رسيده است. اين نسك به 22 فرگرد بخش‌بندي مي‌شود. نوشته‌هاي فرگردها به گونه‌ پرسش و پاسخ است. نوشتن اين بخش از اوستا را به پس از دوره هخامنشيان نسبت مي‌دهند. بنابراين در متن ونديداد آثاري از قانون‌هاي كهن پيش زرتشتي را در كنار قانون‌هاي نو مي‌توان ديد. ونديداد داراي شرح پهلوي (زند) نيز هست.

فرگرد نخست ونديداد، تنها بخشي از اوستا است كه درباره خاستگاه ايرانيان آگاهي‌هاي سودمندي به دست مي‌دهد. اين فرگرد از 16 جايگاه كه سكونتگاه نخستين ايرانيان است، سخن گفته است. فرگرد دوم داستان جم و فرگرد سوم درباره‌ نهادهاي كشاورزي و آباداني است. فرگرد چهارم دربردارنده دادها و نهاد و پاسداشت پيمان‌هاست.

فرگرد پنجم تا پايان فرگرد دوازدهم، قانون‌هاي آلودگي‌ها و ناپاكي‌هاست. فرگرد سيزدهم درباره حيوانات سودمند، فرگرد چهاردهم درباره‌ پادافره‌ها، فرگرد پانزدهم درباره گناهان مرگ ارزان، فرگرد شانزدهم درباره‌ ناپاكي‌ها، فرگرد هفدهم قانون‌ها، فرگرد هجدهم درباره موبدان و سپندينگي پرنده ياور ايزد سروش، فرگرد نوزدهم درخواست اشو زرتشت از اورمزد و فرگرد بيستم تا بيست و دوم درباره‌ مسائل پزشكي است.