بنیاد مرکز پژوهش بین المللی باستان شناسی در شوش

در آستانه ثبت شوش در فهرست میراث‌جهانی یونسکو درحالی معاون سازمان میراث فرهنگی کشور از استقرار استادان برجسته کشور در شوش برای راه‌اندازی یک مرکز تحقیقاتی بین‌المللی خبر داد که به گفته او، ثبت جهانی شوش بهانه‌ای است تا شوش به جایگاه اصلی خود برسد و تبدیل به یک مرکز تحقیقاتی بین‌المللی شود.

خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ محمدحسن طالبیان در حالی این خبر را داد که تا کنون پروفسور عباس علیزاده صاحب کرسی باستان‌شناسی پیش از تاریخ ایران در موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو و همچنین پروفسور عبدالمجید ارفعی متخصص زبان‌های باستانی از همین دانشگاه تا کنون در پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شوش مستقر شده‌اند.

به‌گزارش CHN، طالبیان که پس از بازدید سه روزه ارزیابان یونسکو به ارزیابی وضعیت مدیریت و حفاظت از محوطه باستانی شوش پرداخته و تاکید کرده است:«تلاشمان این است که افراد دانشمندی به شوش بیایند و این شهر به یک مرکز تحقیقاتی بین‌المللی تبدیل شود. اما نباید چنان که در تاریخ کاوش‌های شوش دیده می‌شود، یک عده پژوهشگر بیایند و بروند و کاری هم به مردم شهر که حفاظت‌گران اصلی آثار شهرشان هستند، نداشته باشند. باید از کنار این رفت‌وآمدهای علمی مردم محلی آموزش ببینند و از حوزه حفاظت و مرمت گرفته تا راهنمایی گردشگران توانمند شوند؛ چنان که پژوهش پایدار به همین معناست».

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با اشاره به سفر اخیر آقای جیگن تانگ عضو سازمان بین المللی ایکوموس (سازمان بین المللی بناها و محوطه های تاریخی) و خانم استر لاروش رییس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران به عنوان ارزیابان یونسکو به شوش گفت: همه اقدامات، از جمله فعالیت‌هایی که در جهت ثبت جهانی شوش انجام شده بهانه‌هایی برای حفاظت هستند. این هدفی بود که از آغاز دنبال می‌کردیم و لازمه آن پویایی فعالیت‌ها در محوطه بود. تلاشمان این بود که این جریان به صورت علمی به ویژه با کمک جوان‌هایی که متعلق به همان منطقه هستند، اتفاق بیافتند یعنی بیایند و به ویژه در حوزه حفاظت و مرمت مشغول بشوند.

طالبیان تاکید کرد:« برای این که شوش از وضع بحران‌زده‌ای که داشت بیرون بیاید، جمع زیادی کمک کرده‌اند. خوشبختانه با تلاش‌های همکارانی که از شوش هستند یا در آنجا حضور پیدا کرده‌اند، محوطه در حد قابل قبول و رضایت‌بخشی سامان پیدا کرده است».

او ادامه داد:«لازمه این هدف این بود که همه دستگاه‌های مدیریتی و اجرایی با هم متحد شوند. یک زمانی شهرداری مقابل میراث فرهنگی بود، یا دستگاه‌های مختلف در شوش همکاری نمی‌کردند ولی الان می‌بینیم که اتحاد کم‌نظیری در شوش اتفاق افتاده برای این که همه کمک کنند تا از میراث تاریخی شوش حفاظت شود».

طالبیان درباره چند نمونه از اقدامات انجام شده در محوطه باستانی شوش توضیح داد: برای کنترل بهتر بازدید کننده و جلوگیری از تخریب‌های انسانی، مسیرهای بازدیدی اجرا شده، اطلاع‌رسانی درباره شوش توان تازه‌ای پیدا کرده، ساماندهی انبارهای اشیای تاریخی، وضعیت موزه و بقایای بناهای تاریخی محوطه، انضباط مدیریتی، همه اتفاق‌هایی است که به بهانه ثبت جهانی شوش افتاده و بعد از ثبت هم ان‌شا الله این روند ادامه خواهد داشت. این‌ها در حالی است که در گذشته حتی تمیز کردن محوطه باستانی هم معضل بزرگی بود.

او همچنین درباره برنامه‌های آینده شوش گفت: باید یک برنامه درازمدت کاوش‌های باستان‌شناسی برای کل منطقه شوش و نه فقطه هسته مرکزی شروع شود. گروه‌های گوناگون با ظرفیت‌های خاص خودشان در این حوزه فعال شوند، ضمن این که این پژوهش‌ها بر مبنای پژوهش‌های روز در سایت‌های جهان، می‌باید چندرشته‌ای باشد و در همه آنها هم استانداردها و منشورهای بین‌المللی رعایت شود.

تا زمانی که برنامه کاوش باستان‌شناسی شروع نشده باشد نمی‌توان کشاورز را از زمین‌اش بیرون کرد

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با تاکید بر معرفی و آگاهی بخشی به مردم تاکید کرد:«محوطه تاریخی باید طوری به مردم معرفی شود و طوری آگاهی داده شود که خودشان بدانند در مجاورت یک سایت باستانی با ارزش جهانی زندگی می‌کنند و حفاظت آن نیاز به مشارکت مردم دارد. اگر ارزش‌های سایت برای مردم مهم باشد، دیگر نیازی نیست کسی را به زور و جبر  وادار کنیم که ساخت و ساز نکن، یا چیزی را به او تحمیل کنیم».

به‌گفته معاون میراث‌فرهنگی کشور، ما با مردم واقعی طرف هستیم، ما باید به مردم احترام بگذاریم تا آنها هم به حفاظت احترام بگذارند، احترام به مردم کمک به حفاظت است. ما این را در شوش آزموده‌ایم. برای یونسکو هم همین مهم بوده و هست، در واقع آثار و مردم با هم معنی می‌دهند.

او ادامه داد:«کسی که خانه‌اش در شهر شوش و در جایی است که میراث فرهنگی آن را حریم محوطه باستانی این شهر به حساب می‌آورد، وقتی ضوابط به او می‌گوید که نمی‌توانی زیرزمین بسازی و ارتفاع ساختمان خانه‌ات هم بیش از دو طبقه نمی‌تواند باشد، وقتی بر بخش‌های کشاورزی تکلیف می‌شود که حق هیچ ساخت و سازی نداری، این یعنی ضوابطی که وضع می‌شود بر اساس اصول حقوقی کشور است».

معاون سازمان میراث فرهنگی کشور گفت:«امروز امکان خریداری و آزادسازی زمین‌ها و خانه‌های مردم نیست. از سوی دیگر تا زمانی که برنامه کاوش باستان‌شناسی شروع نشده باشد نمی‌توان کشاورز را از زمین خودش بیرون کرد. به این ترتیب ضوابط اجازه می‌دهد که او کشاورزی اش را ادامه دهد، البته ضوابط این را هم محدود به کشاورزی سطحی می‌کند».

طالبیان ادامه داد: با مراعات همین ملاحظات، در شوش ما 14 هزار هکتار حریم داریم که علاوه بر هسته اصلی محوطه، تمامی تپه‌های اقماری و پهنه‌های باستان‌شناسی به عنوان عرصه در نقشه با خط قرمز مشخص شده‌اند و ضوابط عرصه بر آنها حاکم است. اگرچه مالکیت برخی از این پهنه‌ها ممکن است با میراث فرهنگی نباشد. یعنی عرصه شوش یک مجموعه متصل و یک مجموعه منفصل دارد و همه اینها عرصه محوطه باستانی شوش هستند. مثلا در حوزه رود باستانی شاوور مطلقا ساخت و ساز ممنوع است و روشن است که اینها ضابطه عرصه است.

احترام به حقوق مالکیت مردم، حفاظت عمومی از اثر را تضمین می‌کند

آنطور معاون میراث فرهنگی کشور اعلام می‌کند:«احترام به حقوق مالکیت مردم، حفاظت عمومی از اثر را تضمین می‌کند و این منافاتی با اظهارنظرهایی که تا کنون شده ندارد. ضمن حفظ منافع کل پهنه‌های باستانی و تپه‌های تاریخی شوش، ضوابطی که دستگاه حقوقی اجازه می‌دهد، ما بر آنها وضع می‌کنیم. در واقع درباره عرصه شوش اختلافی وجود ندارد، پرسشی وجود دارد و پاسخ آن هم روشن است».

او ادامه داد:«میراث فرهنگی کشور با احترام به مالکیت مردم ضابطه‌هایی وضع می‌کند که ضمن ضایع نشدن حق مالکیت مردم، آنها در حفاظت آثار مشارکت کنند. این تدبیر فقط متعلق به شوش نیست. در بسیاری از نقاط دنیا این مساله روشن است که احترام به حقوق مالکیت مردم، حفاظت عمومی از اثر را تضمین می‌کند».

آنطور که این مسئول می‌افزاید:« در عین حال با پیشرفت پژوهش‌ها، هرجا که ضرورت علمی اقتضا کرد که یک ملک واقع در محدوده پژوهشی در اولویت خرید قرار بگیرد، در برنامه قرار می‌گیرد و به محدوده مالکیت سازمان میراث فرهنگی اضافه می‌شود. این اولویت را هم تیم باستان‌شناسی به ما می‌گوید که استراتژی درازمدت کاوش و باستان‌شناسی را تعیین خواهد کرد».

به گفته طالبیان، ناگهانی وارد شدن و در برابر مردمی ایستادن که مالکیت حقوقی دارند، باعث می‌شود که مشارکت مردم از بین برود. این را نه دولت خواهد پذیرفت، نه مردم می‌پذیرند و نه هیچ دوستدار میراث فرهنگی راضی خواهد بود که میراث و مردم در برابر هم قرار بگیرند. ضمن این که سازمان میراث فرهنگی هم مقدوراتی برای خرید زمین‌ها و خانه‌های مردم دارد.