بررسی مرموزترین بخش زیستی در شهر سوخته سیستان

بررسی مرموزترین بخش زیستی در شهر سوخته سیستان

مریم جلیلوند: 20 روز به پایان کاوش‌های شهر سوخته باقی مانده، اما به‌تازگی کلنگ باستان‌شناسان در قسمت مسکونی شهر سوخته به دیوار و سازه‌هایی برخورد کرده که به‌گفته سرپرست هیات باستان‌شناسی مبهم‌ترین دوره شهر سوخته به‌شمار می‌رود و اطلاعات درباره آن بسیار اندک و ناچیز است. درحال‌حاضر دیوارهای فرسوده‌ای از دوره چهارم استقرار شهر سوخته (اواخر دوره مفرغ) پیدا شده که گفته می‌شود با این کشف این سازه‌ها باید بر فرضیات و نظریاتی که در مورد دوره چهارم استقرار شهر سوخته وجود دارد تجدید نظر کرد.

باستان‌شناسان با کشف دیوار‌ها و سازه‌های معماری جدید در منطقه مسکونی شهر سوخته، قدم به دوره چهارم استقرار اولین محوطه ثبت جهانی ایران گذاشتند. دوره‌ای که از نظر باستان‌شناسان بسیار مبهم و ناشناخته است؛ چراکه جزء کشف کاخ سوخته اطلاعات بیشتری از این دوره به‌دست نیامده بود. 

چهاردهمین فصل کاوش‌های شهرسوخته از آذرماه سال جاری آغاز شده و تا پایان دی ماه ادامه دارد. باستان‌شناسان شهر سوخته پس از 4 سال وقفه درحالی با جدیت مشغول فعالیت‌ میدانی هستند که زمانی به اتمام آن باقی نمانده است. با این حال کاوشگران  تمرکز خود را بر بخش‌های مسکونی و سازه‌های معماری‌ گذاشته‌اند که به‌تازگی در شهر سوخته کشف و شناسایی شده‌اند.

«سید منصور سجادی» باستان‌شناس و سرپرست هیات باستان‌شناسی شهر سوخته در رابطه با کشفیات اخیر منطقه مسکونی شهر سوخته و کشف سازه‌ و دیوارهایی که مربوط به دوره چهارم استقرار شهر سوخته می‌گوید: «درحال‌حاضر آنچه که برای هیات باستان‌شناسی در فصل جدید کاوش‌ها اهمیت دارد، داشتن اطلاعات بیشتر راجع به مناطق مسکونی شهرسوخته در کنار تدوام حفاری در گورستان است. به همین منظور 6 گمانه 5*5 آزمایشی بر اساس مطالعات ژئوفیزیکی در نقاط مختلف سایت حفاری شد.»

این باستان‌شناس می‌افزاید: «اما گمانه‌هایی که براساس مطالعات ژئوفیزیک زده شد چندان موفقیت‌آمیز نبود. بنابراین به تجربه و شناختی که از سایت وجود داشت به حفاری پرداختیم، به‌طوری‌که چند گمانه آزمایشی در منطقه مسکونی مرکزی شهر زده شد که این گمانه منجر به پیدایش مقداری آثار معماری متعلق به دوره چهارم استقرار شهر سوخته شد.»

او گفت: «هرچند که این سازه‌های معماری به‌دلیل فرسودگی بیش از حد و پایین آمدن سطح آثار و ارتفاع دیوارها از بین‌رفته‌اند و تعداد آن‌ها زیاد نیست، اما ارتفاع دیوارهایی که در این بخش از شهر سوخته پیدا شده از نیم متر تا یک ونیم متر در نوسان است.»

آنطور که سرپرست هیات باستان‌شناسی شهر سوخته در چهاردهمین فصل کاوش‌ اعلام می‌کند، پس از آنکه گمانه آزمایشی با موفقیت روبرو شد، آن‌را امتداد و تبدیل به یک ترانشه بزرگ 50 متری کردند؛ به‌گونه‌ای که در حفاری‌ این گمانه‌ بزرگ دو دیوار اصلی و قطوری کشف شد که به موازات و فاصله 4 متری از یکدیگر واقع شده‌اند. این درحالی است که دیوارهای پشتیبان به‌صورت متقارن با فاصله 3 متر بین آن‌ها قرار گرفته است.

به‌گفته سجادی، با هر یک متر حفاری در این سازه‌ معماری یک پیش‌آمدگی به‌صورت مربع وجود دارد که به پشت دیوار اصلی متصل شده است. ضخامت این دیوارها در حدود یک متر است.

او گفت: «کشف این دیوارها نشان می‌دهد که در گذشته این سازه‌ها دیوار اصلی حصار و یا دیوار پیرامونی یک منطقه بزرگ مرکزی بوده‌اند.»

با این حال سرپرست هیات باستان‌شناسی شهر سوخته به پایان‌رسیدن چهاردهمین فصل کاوش اشاره می‌کند. او معتقد است، «از آنجایی که بیش از  20 روز به پایان فصل کاوش نمانده است باستان‌شناسان نمی‌توانند به این بنای مرکزی بپردازند و ناگزیرند مطالعات این سازه‌ جدید را به سال آینده موکول کنند. اما تا اتمام فصل کاوش‌ها، فعالیت روی دیوارها و بخش‌های جانبی ادامه دارد.»

سجادی اما یافته‌های اخیر شهر سوخته را بسیار ارزشمند اعلام کرد و گفت: «یافته‌هایی که در چهاردهمین فصل کاوش شهر سوخته به‌‌‌دست آمده بسیار ارزشمند است چنانچه مطالعات این یافته‌ها کمک بسیار زیادی به بازسازی جامعه شهر سوخته می‌کند. این درحالی است که فصل جدید کاوش‌ها با همکاری کارشناسان متعدد پژوهشکده باستان‌شناسی، اداره کل میراث‌فرهنگی استان سیستان و بلوچستان، اعضای علمی دانشگاه زابل، دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس صورت و پژوهشگران آزاد گرفته که این موضوع اتفاق بسیار مثبتی است که امسال رخ داده است.»

این باستان‌شناس همچنین اعلام کرد، اداره کل میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان در چهاردهمین فصل کاوش‌ شهر سوخته نهایت همکاری را با هیات باستان‌شناسی داشت که این موضوع پس از 4 سال وقفه‌ای که در کاوش‌ها بوجود آمده بود و مشکلات متعددی را پیش‌روی باستان‌شناسان می‌گذاشت بسیار راهگشا بود.

او گفت: «4 سال وقفه حفاری در یک سایت جهانی همان مشکلاتی را بوجود می‌آورد که باستان‌شناسان در اولین فصل از کاوش‌های خود در یک سایت جدید خواهند داشت. اما با همکاری مسئولان سازمان میراث‌فرهنگی، ریاست و مشاور عالی پژوهشگاه، رییس پژوهشکده باستان‌شناسی و اداره میراث‌فرهنگی استان سیستان و بلوچستان مشکلات موجود به حداقل رسید.»

منبع خبر: 
خبرگزاری میراث فرهنگی